Gwerthusiad o'r Cynllun Seibiannau Byr Cenedlaethol
Mae gwerthusiad o'r Cynllun Seibiannau Byr Cenedlaethol i Ofalwyr Di-dâl yng Nghymru, dan arweiniad Dr Diane Seddon, wedi'i hyrwyddo gan Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru cyn cyllid ychwanegol ar gyfer y cynllun
Nod y Cynllun Seibiannau Byr Cenedlaethol, a lansiwyd yn 2022, yw darparu seibiannau i 30,000 o ofalwyr di-dâl ledled Cymru. Erbyn 2023/24, cyrhaeddodd y cynllun 24,331 o ofalwyr. Yn ddiweddar, cadarnhaodd Llywodraeth Cymru £3.5 miliwn ychwanegol i ymestyn y cynllun tan ddiwedd mis Mawrth 2026.
Datgelodd adroddiad interim gwerthusiad annibynnol, dan arweiniwyd Dr Diane Seddon, fod y cynllun wedi cefnogi gofalwyr â chyfrifoldebau sylweddol yn bennaf: mae 80% o oedolion a gymerodd ran yn darparu mwy na 50 awr o ofal yn wythnosol. Mae’r cynllun yn mynd i’r afael â bwlch hollbwysig, gan nad oedd 86% o’r oedolion a gymerodd ran wedi cael mynediad i seibiannau o ofalu o unrhyw le arall yn y flwyddyn flaenorol. O'r gofalwyr ifanc a'r gofalwyr sy'n oedolion ifanc a ymatebodd i'r arolwg gwerthuso, adroddwyd 75% nad oeddent wedi cael mynediad at seibiant yn y flwyddyn flaenorol.
Mae'r gwerthusiad yn dangos effeithiau cadarnhaol sylweddol o ddarparu seibiannau byr. Adroddiad gofalwyr di-dâl:
- Gwell optimistiaeth am y dyfodol
- Llai o arwahanrwydd cymdeithasol
- Mwy o deimladau o reolaeth ac ymlacio
- Gwell patrymau cysgu
- Perthnasoedd gofalgar cryfach
- Mwy o gysylltiadau cymunedol a rhwydweithiau cymorth cymheiriaid
Mae gofalwyr di-dâl yn gwerthfawrogi'r hyblygrwydd i ddewis mathau o seibiant sy'n bwysig iddynt. Er bod 38.7% o oedolion wedi gofyn am seibiant dros nos, roedd yn well gan lawer dripiau dydd, neu gyllid ar gyfer hobïau neu hanfodion cartref. Roedd y rhan fwyaf o ofalwyr ifanc (56.5%) yn defnyddio gweithgaredd grŵp wedi’i hwyluso, a gymerwyd heb y person y maent yn ei gefnogi.
Y tu hwnt i’r buddion uniongyrchol hyn, mae’r cynllun wedi:
- Cynyddu cynhwysedd trydydd sector i ddarparu gwasanaethau ataliol
- Gwella adnabyddiaeth o “ofalwyr cudd”
- Gwella cydweithio ar draws y sectorau lletygarwch, twristiaeth, y celfyddydau a hamdden
- Cefnogi gweithrediad blaenoriaethau Llywodraeth Cymru o ran adnabod gofalwyr, darparu gwybodaeth, a chefnogi bywyd ochr yn ochr â gofalu.
Mae’r Cynllun Seibiannau Byr Cenedlaethol ar gyfer gofalwyr di-dâl yn llwyddo i gyflawni ei nodau o gynyddu hygyrchedd seibiant, darparu opsiynau hyblyg, a thargedu’r rhai sydd â’r angen mwyaf. Fodd bynnag, mae sefydliadau'n mynegi pryder ynghylch ateb y galw sydd wedi rhagori’r rhagamcanion, y gallai'r estyniad sydd newydd ei gyhoeddi i'r cynllun helpu i'w ddatrys.
Mae’r gwerthusiad yn dangos sut mae seibiannau ataliol, sydd wedi'u personoli yn effeithio’n gadarnhaol ar les unigolion a’u gallu i barhau yn eu rolau gofalu. Ceir tystiolaeth bellach o hyn yn y storïau Newid Mwyaf Arwyddocaol, sy’n galluogi gofalwyr i adrodd am y newidiadau a gafwyd ar ôl cymryd seibiant byr. Bydd y gwerthusiad yn cael effaith sylweddol ar lunwyr polisi cenedlaethol, awdurdodau lleol a’r trydydd sector drwy ddarparu gwybodaeth am feysydd angen penodol, a'r canlyniadau y mae cymryd seibiant byr yn eu cael i ofalwyr di-dâl a'r rhai y maent yn eu cefnogi.
Dyddiad cyhoeddi: 19 Mawrth 2025